درایو یا کانورتر فرکانس و یا کنترل کننده ( اینورتر ) دور موتور برای تنظیم دور الکتروموتورهای Ac استفاده میگردد. درایوها وظیفه “کنترل دور موتور” را بر عهده دارند. درایوها قادرند دور موتور را از صفر تا چندین برابر دور نامی موتور و بطور پیوسته تغییر دهند.
تنظیم دور در الکتروموتورها علاوه بر منعطف نمودن پروسه های صنعتی ، در کاربردهای زیادی منجر به صرفه جوئی انرژی هم میگردد. علاوه بر آن درایوها جریان راه اندازی دریافتی از شبکه را به میزان زیادی کاهش میدهند. بطوریکه این جریان خیلی کمتر از جریان اسمی موتور است.
درایوها میتوانند موتور را بطور نرم و کاملا کنترل شده استارت و استپ نمایند. زمان استارت و استپ را میتوان بدقت تنظیم نمود. این زمانها میتوانند کسری از ثانیه و یا صدها دقیقه باشد. توانائی درایو در استارت و استپ نرم موجب کاهش قابل ملاحظه تنشهای مکانیکی در کوپلینگها و سایر ادوات دوار میگردد.
اولین وسیله تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی مکانیکی موتورهای DC بودند. موتورهای DC با وجود مزایایی چون کنترل آسان ، سریع و دقیق گشتاور و همچنین پاسخ بسیار سریع دینامیکی برای تغییرات سرعت ، معایب زیر رادارند:
۱- نیاز به تعمیر و نگهداری مکرر
۲- قیمت بالا
۳- نیاز به انکودریاتاکومتر برای فیدبک سرعت
امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی موتورهای الکتریکی AC و مزایایی از قبیل :
۱- اندازه کوچکتر
۲- قدرت بیشتر در مقایسه با موتورهای DC هم اندازه
۳- طراحی ساده و قیمت ارزان
۴- سبک و مقاوم در برابر ضربه
کاربرد موتورهای AC در صنعت روبه فزون است بطوریکه در ۷۰ تا ۸۰ درصد کاربردهای صنعتی از موتورهای AC استفاده می شود.
همزمان با پیشرفت و فزونی کاربرد موتورهای AC ، تکنولوژی درایوی AC نیز دستخوش تغییرات شگرفی شده اند بطوریکه دریواهای AC قابلیت موتورهای AC را تکمیل کرده اند در کاربردهای صنعتی غالباً می خواهیم که موتورها در سرعت و گشتاور دلخواهمان کارکنند ، بنابراین برای کنترل سرعت و گشتاور موتور از درایو استفاده می کنیم .
این درایوها تجهیزاتی هستند از قطعات الکترونیکی مانند : تریستورها ، IGBT و … ساخته شده اند که از آنها برای کنترل ولتاژ یا کنترل فرکانس استفاده می شود. علاوه براین در کاردبرهایی مانند جرثقیل ها ، آسانسورها و ……… که عدم وجود ضربه در راه اندازی و توقف موتور از اهمیت ویژه ای برخورداراست، استفاده از درایو اجتناب ناپذیر می شود .
مقایسه عملکرد سافت استارتر با اینورتر ها
الف-راه انداز نرم:
۱-راه انداز نرم درصنعت برای راه اندازی الکتروموتور بکار میرود و دراین حالت بیشترین جریان راه اندازی حدود ۲٫۵ برابرجریان حالت عادی موتوراست محنی راه اندازی با یک شیب مناسب وقابل انتخاب است.
۲-در راه اندازنرم ازکلیدهای استاتیکی(SSR)استفاده میشود که درتوانهای پایین ازترایاک و در توانهای بالا ازیک جفت تایستور بصورت معکوس وموازی استفاده میشود
۳-درراه اندازنرم تغییر ولتاژ وجود دارد و در واقع با کنترل ولتاژسینوسی ورودی درهردو نیم سیکل مثبت و منفی ولتاژخروجی باهمان فرکانس ورودی میشود.
۴-از راه انداز نرم میشود بعنوان کنترل دورهم استفاده کرد ولی درصنعت استفاده نمیشود،اما(دیمر،،کنترل نورلامپ،،کنترل دورپنکه،،،)یک راه اندازنرم تک فازاست که بعنوان کنترل دور استاتیکی استفاده میشود
۵-ازیک راه اندازنرم میشود تعدادزیادی موتور را با ایجادیک مدارفرمان مناسب راه اندازی کرد مثلا تعداد۱۰ دستگاه موتور یا بیشتر را میشود با یک راه اندازنرم روشن کرد.
۶-در راه اندازنرم امکان افزایش دور موتور بیشتراز دور نامی وجودندارد
۷-مدارستاره مثلث یا همان مداردوضرب هم یک راه اندازنرم است اما بصورت کنتاکتوری و بیشترین جریان راه انداز حدود چهاربرابراست است ومنحنی راه انداز بصورت جهشی میباشد و غیرقابل انتخاب.
«کلیدهای استاتیکی یاهمان SSR درجریانهای مختلف دربازار وجود دارد»
ب- اینورتر یا کنترل دور
۱-راه اندازی الکتروموتور با بیشترین جریان راه اندازی حدود جریان عادی موتور بایک منحنی تقریباخطی قابل انتخاب
۲-اینورتر بهترین راه اندازنرم موتور است ولی باقیمتی بیش ازچهاربرابر راه اندازنرم یاهمان سافت استارت
۳- درصنعت از اینور یا کنترل دور بطور عموم برای موتورهایی که کنترل سرعت لازم است استفاده میشود
۴-تغیرات دور موتور در اینورتر با تغییرفرکانس ایجادمیشود لذا امکان افرایش فرکانس خروجی تا چندین برابرفرکانس ورودی وجود دارد
۵-دراستفاده ازکنترل دور امکان افزایش دورموتوربیشترازدورنامی وجودداردباافزایش فرکانس ولتاژ خروجی دور موتورافرایش می یابد
۵-بطورمعمول دراینورتورها از ترانزیستورهای IGBT درقدرت های بالااستفاده میشود ودرقدرت های پایین ازترانزیستورهای MOSFET هم قدرت استفاده میشود
در مجموع سافت استارتر همانطور كه از نامش پيداست تنها در هنگام راه اندازي يك الكتروموتور كاربرد دارد. الكتروموتورها به دليل كشيدن جريان ۶ تا ۸ برابر جريان نامي در هنگام راه اندازي صدمات زيادي مي بينند بطوريكه عمده استهلاك الكتروموتورها در هنگام راه اندازي مي باشد. بوسيله سافت استارتر راه اندازي از طريق افزايش كنترل شده فركانس يا ولتاژ انجام مي گيرد و با اين كار Energy Saving نيز صورت مي گيرد.
اينورتر محدود به زمان راه اندازي نمي باشد و در هر لحظه مي توان بوسيله سيگنالهاي كنترلي كه معمولا ۴~۲۰ mA مي باشد سرعت الكتروموتور را كنترل نمود
اينورتر قابليت هاي بسيار زيادي دارد از قبيل : راه اندازي نرم موتور، چپگرد راستگرد کردن موتور وتغيير دور موتور.
والبته قيمت بالاتري نيز دارد. حال آنکه سافت استارتر فقط براي راه اندازي نرم موتور استفاده ميشه.